قرارداد آتي چیست؟

قرارداد آتی چیست و با پیمان آتی چه تفاوتی دارد؟

قرارداد آتی یا future Contract قراردادی است که فروشنده متعهد می‌شود براساس آن، در سررسید معین، مقدار مشخصی از کالای تعیین شده را به قیمتی مشخص بفروشد و در مقابل خریدار متعهد می‌شود کالا را با مشخصات تعیین شده، قرارداد آتي چیست؟ خریداری کند.

به بیان ساده‌تر؛ قرارداد آتی به افراد این امکان را می‌دهد که اقدام به خرید کالایی کنند که در حال حاضر تصمیم به تحویل گرفتن آن ندارند و وجه آن را نیز در زمان تحویل پرداخت کنند. همچنین افراد می‌توانند کالایی که اکنون مالک آن نیستند را بفروشند و در آینده آن را به خریدار تحویل دهند و کسب سود کنند.

قرارداد آتی، قراردادی دو طرفه است. به این معنی که سرمایه گذاران در این بازار می‌توانند علاوه بر افزایش قیمت، از کاهش قیمت ها نیز سود کسب کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید مطلب تأثیر ایجاد بازار دوطرفه در بازار سرمایه چیست؟ را مطالعه کنید.

در قراردادهای آتی، برای جلوگیری از عدم انجام تعهد، طرفین مبلغی را به عنوان وجه تضمین پیش شرط قرارداد، نزد اتاق پایاپای می‌گذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت قرارداد، وجه تضمین را تعدیل کنند.

معاملات آتی در کنار جذابیتی که دارند دارای ریسک‌های مالی بالقوه‌ای هستند که برای همه سرمایه گذاران مناسب نیست. در معاملات آتی، سود و زیان خریدار و فروشنده متقارن است. به این معنی که اگر دارنده موقعیت خرید سود کند، لزوما دارنده موقعیت فروش زیان می‌کند. دلیل دیگر ریسکی بودن این بازار اهرمی بودن معاملات آتی است. به این صورت که افراد می‌توانند بیش از سرمایه خود در این بازار سود یا زیان کنند.

اصطلاحات رایج در انواع قرارداد آتی بورس کالا

حالا کمی جلوتر می‌رویم و چند اصطلاح و لغت رایج را که با قرارداد آتی ارتباط تنگاتنگی دارند بررسی می‌کنیم.

• دارایی پایه: همان کالایی است که قرارداد روی آن نوشته می‌شود. مثل همان زیره که در مثال بالا گفتیم. دارایی پایه معمولا می‌تواند کالاهای بخش‌های کشاورزی، فلزات، فرآورده‌های نفتی، طلا و سهام باشد. مثلا قرارداد آتی زعفران یا سکه از جمله مهم‌ترین انواع قرارداد آتی است که دارایی پایه آن‌ها سکه و زعفران است.
• اندازه قرارداد: اندازه قرارداد آتی مسئله‌ای است که سازمان بورس آن را مشخص می‌کنند و در این زمینه سرمایه‌گذار نمی‌تواند با میل و اختیار خودش آن را تعیین کند. مثلا در قرارداد آتی زعفران در بوس کالا، اندازه قرارداد معادل ۱۰ کیلوست. هر سرمایه‌گذار می‌تواند روی مضارب صحیح آن معامله کند. مثلا ۲۰، ۳۰، ۴۰ کیلو یا بیشتر.
• سررسید قرارداد: همان تاریخی که معاملات در آن انجام می‌شود.
• موقعیت تعهدی باز: این موقعیت به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن معامله‌گر:

1. هنوز موقعیتش را نبسته است.
2. قراردادش را تسویه نکرده است.
3. کالایی را به صورت فیزیکی به سمت مقابلش تحویل نداده است.

• موقعیت تعهدی خرید: وقتی کسی قرارداد آتی را امضا می‌کند باید دارایی پایه را با توجه به ضوابطی که بورس کالا مشخص می‌کند بخرد. خرید هم در تاریخ معین انجام می‌شود. به این ترتیب یک موقعیت تعهدی خرید باز می‌شود. اگر خریدار تا زمان سررسید در قرارداد باقی بماند، باید سر تاریخ مشخص، دارایی پایه قرارداد را بخرد.
• موقعیت تعهدی فروش: فروشنده قرارداد آتی وظیفه دارد مطابق قوانین سازمان بورس دارایی پایه را در تاریخ مشخص به خریدار تحویل بدهد. اگر فروشنده تا زمان سررسید موقعیت خود را حفظ کند موظف و متعهد است که دارایی پایه را به خریدار تحویل بدهد.

پیمان آتی چیست؟

پیمان آتی (Forward contract یا Forward) یک قرارداد استاندارد نشده و الزام‌آور بین دو طرف (فروشنده و خریدار) است که مبتنی بر خرید یا فروش یک کالا یا دارایی مالی معین، برای زمان مشخص در “آینده” با قیمت توافقی معین در روز انعقاد قرارداد است. این نوع قرارداد در مقابل قرارداد نقدی است که در آن طرفین به خرید و فروش دارایی در زمان “امروز” توافق می‌کنند. قیمتی که روی آن توافق حاصل می‌شود قیمت تحویل نامیده می‌شود. در این قرارداد، نحوه و شرایط انجام معامله به صورت کامل و دقیق مشخص می­‌شود و مواردی نظیر زمان و مکان تحویل دارایی موضوع قرارداد و کیفیت آن به طور روشن قید می­‌شود. بر این اساس، می­‌توان گفت پیمان­‌های آتی بر مبنای نیازهای خاص طرفین پیمان تنظیم کرد. (این موضوع یکی از مهم‌ترین ویژگی­‌های این ابزار مالی محسوب می‌شود.)

بازار پیمان آتی بازاری اختصاصی است که فاقد مقررات خاصی است. هر معامله که موجب ایجاد تعهد بین طرفین معامله برای خرید یا فروش یک دارایی در آینده شود، نوعی پیمان آتی محسوب می­‌شود. به دلیل شرایط اختصاصی این معاملات و استاندارد نبودن آن­‌ها، معمولا در گزارش­‌های اقتصادی، آمار دقیقی (در مقایسه با سایر ابزارهای مالی استاندارد) از این قراردادها ذکر نمی­‌گردد.

تفاوت قرارداد آتی و پیمان آتی

پیمان‌های آتی از این جهت که توافقنامه‌ای برای خرید و فروش دارایی پایه در زمان معین در آینده و با قیمت مشخص هستند، به قراردادهای آتی شباهت دارند. اما

مزیت های قرارداد آتی چیست؟ / کمک قراردادهای آتی به کنترل نوسان و ریسک معاملات

در قراردادهای آتی، خریدار و فروشنده توافق می‌کنند که میزان معینی از کالای مشخصی را، با کیفیت و قیمت قرارداد آتي چیست؟ معلوم در زمان و مکان مشخص معامله کنند .

اقتصادآنلاین – سارا محسنی ؛ حمیده صادقی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با اقتصادآنلاین و در تشریح جزییات قراردادهای آتی گفت: منظور از قرارداد آتی این است که ما در زمان حال، اقدام به خرید یک کالا می‌کنیم. اما تصمیمی برای تحویل گرفتن کالا در همان لحظه نداریم و قصد داریم که کالا را، چند ماه بعد تحویل گرفته و پول آن را پرداخت کنیم.

وی افزود: بنابراین به قراردادی که طی آن، کالایی را اکنون و با قیمت مشخصی خریداری ‌کنیم، اما تحویل و پرداخت وجه آن در آینده صورت بگیرد، قرارداد آتی می‌‌‌گویند. در این قرارداد، طرفین متعهد به تحویل کالا و پرداخت وجه آن در تاریخ مشخصی در آینده هستند و برای تضمین انجام تعهد، باید خریدار و فروشنده مبلغی را نزد شخصی امین (بورس کالا) قرار دهند که وجه تضمین نامیده می‌شود.قرارداد آتي چیست؟

صادقی اظهار داشت: قرارداد آتی، قراردادی دوطرفه است که می‌توانیم طی آن، کالایی را با مشخصات معین در زمان حال به فروش برسانیم و پس از گذشت چند ماه، آن را با قیمت توافق‌شده تحویل دهیم و وجه را دریافت کنیم. این نوع از معامله برای اشخاصی مانند کشاورزان و تولیدکنندگان مواد غذایی که قصد کم کردن ریسک را دارند، مناسب است.

این کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: برای مثال، کشاورز قصد دارد از محصولات خود در برابر نوسانات قیمتی در فصل برداشت محافظت کند و کارخانه‌ها نیز برای برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی، نیاز به مشخص شدن مقدار و قرارداد آتي چیست؟ قیمت خریدهای آینده خود دارند. بنابراین با این مثال، اهمیت کنترل نوسان و میزان ریسک در معاملات آتی تا حدودی مشخص می‌شود.

وی درمورد ویژگی‌های قراردادهای آتی تصریح کرد: معافیت مالیاتی، تخصیص سود بانکی به مبلغی که در حساب و در اختیار مشتری موجود است، امکان برداشت یک ‌روزه موجودی از حساب، کارمزدهای بسیار پایین، امکان خرید و فروش نامحدود در هر روز معاملاتی، واریز روزانه سود و زیان به‌ حساب مشتری، دو طرفه بودن بازار و امکان کسب سود از ریزش و افت قیمتی ( تنها بازار دو طرفه حال حاضر در ایران )، پوشش ریسک و. ، از جمله ویژگی‌ و مزیت‌های قراردادهای آتی هستند.

صادقی خاطرنشان کرد: قرارداد های آتی، به دو گروه کالا و مالی تقسیم می‌شوند. قراردادهای آتی کالا شامل محصولات کشاورزی، فلزات، مواد نفتی و …می‌شوند. قرارداد های آتی مالی نیز، ابزارهایی نظیر سهام، اوراق قرضه، ارز و. را دربر می‌گیرند.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: این نوع از قراردادها، مورد استفاده دو گروه عمده معامله‌گران هستند. دسته اول، افرادی هستند که قصد دارند کالایی را در آینده تهیه کنند، اما به دلیل مطمئن نبودن از نوسانات بازار، تمایل به نوعی پیش خرید دارند تا کالای خود را تضمین نمایند. دسته دوم، اشخاصی هستند که معامله‌گران اصلی بازار بوده و قصد کسب سود از نوسانات آن را دارند. این افراد می‌توانند بنابر استراتژی‌های معاملاتی، از افزایش یا کاهش قیمت کالا سود ببرند. آنها با پیش‌بینی تغییرات قیمتی، عقد قرارداد آتی و فروش آن قرارداد در زمان مناسب، می‌توانند شانس خود را در بازارهای آتی امتحان نمایند.

قرارداد آتي چیست؟

بازار آتی چیست ؟

از مواردی که ذهن بسیاری از سرمایه گذاران و تازه واردان به بازار بورس را به خود مشغول می کند، بازار آتی است. سرمایه گذاران معمولا با نکات و قوانین بازار آتی آشنا نیستند. لذا می بایست تمامی این نکات را بیاموزند تا در بازار آتی ضرر نکنند و بتواند با رعایت قوانین این بازار کسب سود کنند. سررسید قرارداد، اندازه قرارداد، کالای قرارداد آتي چیست؟ مورد معامله، جریمه عدم ایفای تعهدات یکی از طرفین، ریسک ها و فرصت ها از جمله این مشخصه ها محسوب می شوند .

مقدمه ای در خصوص بازار آتی

بورس به دو نوع اوراق بهادار و بورس کالا تقسیم بندی می گردد. در ادامه می خواهیم به این سوال پاسخ دهیم که بازار آتی چیست؟

جالب است که بدانید، واژه «آتی» به معنای آینده است. بنابراین شما باید قیمت کالا را در آینده پیش بینی و بر اساس آن در زمان حال معامله کنید. اما چگونه؟ با ما همراه باشید تا به تمامی ابهامات و سوالات پاسخ دهیم .

قرارداد آتی چیست؟

برای آنکه بتوان به طور شفاف تری بازار آتی را برای علاقه مندان و سهامداران بازار بورس و سرمایه توضیح دهیم؛ می توان این گونه گفت که بازار آتی یکی از زیر مجموعه های بورس کالا به حساب می آید که معمولا کالاهایی مثل سکه، طلا، زعفران و زیره در آن معامله می شود. قرارداد آتی قراردادی است که طرفین ، کالای مشخصی را برای زمانی مشخص در آینده، با قیمتی مشخص معامله می‏کنند. در این قراردادها خریدار متعهد به دریافت کالا و فروشنده متعهد به تحویل کالا در زمان سررسید می شود .

زمان تحویل، اندازه و میزان کالا، کیفیت کالا و تمام جزییات توسط بورس کالا از پیش برای خریداران و فروشندگان مشخص می شود. خریداران و فروشندگان قراردادهای آتی می توانند با پرداخت مبلغ کمی از ارزش معامله نسبت به خرید یا فروش قطعی آن کالا در آینده اقدام کنند و همین امر ابزاری برای قرارداد آتي چیست؟ کاهش ریسک به حساب می آید .

با رسیدن زمان تحویل، خریدار کالا را از فروشنده تحویل می گیرد و باقیمانده وجه از حساب خریدار به حساب فروشنده منتقل می شود. اما حتما از خود سوال خواهید کرد که چنین قراردادهایی چه منفعتی دارد و اصولا چرا کالایی را که قصد خرید آن را داریم، باید در یک زمان دیگری خریداری نماییم؟ سوالات متعددی در این زمینه است. ضمن اینکه این نوع از قرارداد ویژگی ها و قوانین خاص خودش را دارد که یک سرمایه گذار حتما می بایست تمامی قوانین رایج در بازار آتی را بداند و سپس وارد چنین معامله ای گردد تا در این بازار پرمنفعت با عدم شناخت کافی متضرر نشود .

این نوع معامله برای افرادی مثل کشاورزان و تولیدکنندگانی که قصد دارند ریسک خود را کم کنند بسیار مفید است. کشاورزی که می خواهد مطمئن شود در فصل برداشت محصول از نوسان قیمت در امان است و کارخانه ای که می خواهد برای برنامه ریزی و بودجه بندی، مقدار و قیمت خریدهای آینده خود را مشخص کند، می توانند از قرارداد آتی آن کالا برای رسیدن به اهداف خود استفاده کنند .

نکات و قوانین رایج در بورس آتی

برای انجام دادن هر معامله ای در بازار آتی قبل از هر چیز می بایست نکات و قوانین رایج در آن را به صورت کامل آموخت تا با بهره مندی از این نکات و قوانین راه خود را در بازار بورس و سرمایه هموار ساخت. تا قبل از این فهمیدیم که قراردادی را قرارداد آتی می گویند که در طی آن فروشنده متعهد و ملتزم می گردد که در سررسیدی معین، مقداری معین از کالای مشخص را به قیمتی مشخص شده به فروش رساند و در مقابل آن خریدار نیز متعهد می گردد که همان کالای مذکور را با همان مشخصات توافق شده در قرارداد آتي چیست؟ سررسید معین خریداری نماید . بنابراین هر دو طرف قرارداد می بایست به تعهدات خویش متعهد باشند و مبلغی را به عنوان وجه تضمین اولیه نزد اتاق پایاپای بگذارند. البته این مبلغ طبق تغییرات قیمت ممکن است تغییراتی را در خود ببیند ولی آنچه مهم است این مسئله است که دو طرف قرارداد بایستی هر یک مبلغی مشخص را در این اتاق بگذارند تا هر دو خیالشان در انجام معامله راحت و آسوده گردد .

طبق این تعریف چند نکته را در مورد بازار آتی آموختیم. در ادامه توضیحات اجمالی دیگری در خصوص کالای مورد معامله در بازار آتی خواهیم داد. این نکته نیز در بازار آتی بسیار حائز اهمیت است که می بایست در زمان سررسید قرارداد هر دو طرف نسبت به تعهدات خود مقید باشند. حال این سوال پیش می آید اگر یکی از طرفین نسبت به تعهدات خویش وفادار نباشد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ این سوال نیز بایستی به صورت شفاف توضیح داده شود تا در بازار آتی تقریبا به تمامی سوالات و ابهامات پاسخ داده شود و ذهن سرمایه داران در این باب کاملا باز گردد و با دیدی باز وارد معامله گردند. نکته مهمی که هست، بازار آتی برای افراد کم ریست زیاد مناسب نمی باشد .

نماد معاملاتی در بازار آتی به چه صورت است؟

تاریخ سررسید قراردادهای آتی بر روی یک کالا به صورت استاندارد و مشخص توسط بورس تعیین می‌شود و فقط برای سررسیدهای معینی که تعیین شده، امکان انجام معاملات آتی وجود دارد. هر سررسید با یک نماد مشخص در تابلو معاملات نمایش داده می شود. هر نماد معاملاتی متشکل از نام کالا، ماه و سال قرارداد است و تمامی نمادهای معاملاتی بایستی به تصویب هیئت پذیرش رسیده باشند . به عنوان مثال نماد معاملاتی SAFME98 نشان دهنده قرارداد آتی زعفران نگین تحویل مهر 98 است .

چه کالا هایی در بازار آتی معامله می شود؟

در حال حاضر در بورس کالای ایران محصولات کشاورزی زعفران و زیره به صورت قراردادهای آتی مورد معامله قرار می گیرند. اندازه هر قرارداد آتی زعفران 100 گرم و زیره 100 کیلوگرم است.به عبارتی با اخذ یک موقعیت در زعفران ، 100 گرم و در زیره 100 کیلوگرم معامله کرد. بازه قیمتی معاملات روزانه در قراردادهای آتی محدود به (۵%±) قیمت تسویه روز معاملاتی قبل است و امکان ثبت سفارش با قیمتی بالاتر و پایین تر از این بازه وجود ندارد

شاخص های بازار آتی

ویژگی های کلی قرارداد آتی به این قرار است :

1. سررسید قرارداد

تاریخ سررسید قرارداد در بازار آتی به صورت استاندارد و توسط بورس کالا تعیین می گردد .

2. اندازه قرارداد

میزان حداقل خرید و فروش است که توسط بورس کالا قبل از بازگشایی سررسید معاملاتی اطلاع رسانی می شود. میزان خرید و فروش می بایست ضرایبی صحیح از اندازه قرارداد باشد .

3. کالای مورد معامله

از ابتدای معاملات آتی تا سال 1397 عمده معاملات بازار آتی مختص سکه بود ولی پس از تعلیق معاملات آتی سکه در سال 97،در حال حاضر معاملات زعفران و زیره سبز در حال انجام است .

اگر یکی از دو طرف قرارداد به تعهدات خویش وفادار نباشد، ملزم به پرداخت جریمه خواهد شد. این جریمه معمولا معادل یک درصد ارزش کل قرارداد طبق قیمت تسویه همان روز معامله در قرارداد آتی است .